سایت معماری

سنگ روان در خدمت معماری نوین : بتن كه میزان تولید آن بالغ بر 8/3 بیلیون مترمكعب در سال تخمین زده می‎شود، به علت دارا بودن خواص و ویژگی‎های ممتاز و نیز در دسترس بودن مصالح آن، پس از آب پرمصرف‎ترین ماده روی زمین به شمار می‎رود.  بتن در همه جا موجود است و در یكصد سال اخیر، استفاده از آن در ساخت بناهای مسکونی و اداری، پیاده‎روها، راه‎ها و جاده‎ها و نیز انواع مختلف ساختمان‎های فنی ـ عملكردی از قبیل كارخانجات، پاركینگ‎ها، متروها، فرودگاه‎ها، پل‎ها، سدها، سیلوها، سازه‎های دریایی، راكتورهای اتمی و سازه‎های مقاوم در برابر انفجارات و زلزله، مقبولیتی همگانی پیدا كرده است. چنانچه از عنوان این نوشتار برمی‎آید، بتن یك ماده متناقض است: بتن با اینكه تداعی‎كننده مفهوم سختی می‎باشد، لیكن در ابتدای فرایند اختلاط مواد تشكیل‎دهنده‎اش، نرم و روان است؛ اگرچه بتن، بر اساس تعریفی كه از آن سراغ داریم، یك ماده پیوندی و چندرگه است كه از اختلاط سیمان، آب، ماسه و مصالح دانه‎ای معدنی از قبیل شن یا سنگریزه بدست می‎آید، اما معمولاً به عنوان یك ماده یكپارچه و دارای شخصیت مستقل در نظر گرفته می‎شود. بتن شكل ذاتی و طبیعی بخصوصی ندارد و از این‎رو باید با استفاده از قالب‎بندی به شكل معینی درآورده شود؛ یعنی شكل و بافت نهایی‎ بتن را قالبی كه بتن به درون آن ریخته می‎شود، تعیین می‎كند. بتن می‎تواند هر رنگ، بافت و طرحی را به خود بگیرد، از این رو شاید بتوان آن را به یك آفتاب‎پرست تشبیه نمود. رنگ بتن اغلب خاكستری است، اما از طریق انتخاب سیمان و مصالح دانه‎ای مناسب یا با استفاده از رنگدانه‎های شیمیایی می‎توان به آسانی آن را در رنگ‎های سفید، قهوه‎ای یا حتی قرمز روشن تولید كرد. بتن بسته به قالب مورد استفاده در تولید آن، می‎تواند صاف و ساده یا دارای طرح‎های دقیق و پیچیده باشد؛ بتن می‎تواند همچون شیشه صاف باشد یا همچون صخره زمخت و ناصاف. بتن ممكن است بدون پرداخت رها شود یا همچون یك تندیس بدقت روی آن كار شود. در واقع، بتن، با توجه به ویژگی‎های خاص سطح آن، یك فرآورده واحد نیست، بلكه طیف گسترده‎ای از مصالح را دربرمی‎گیرد كه از نظر بافت، رنگ و بیان معمارانه از قابلیت‎های بی‎شماری برخوردار هستند   استفاده گسترده و فراگیر از بتن مسلح در معماری حدوداً به نیمه اول قرن بیستم باز می‎گردد. این ماده جدید به دلیل برخورداری از قابلیت استفاده در بناهای مختلف و نیز فرم‎پذیری قابل توجه‎اش، در آن زمان در مقیاس وسیع مورد استفاده قرار گرفت و با سرعت شگفت‎آوری تأثیرات خود را در معماری بر جای گذاشت و بین سال‎های 1910 و 1920، تقریباً به علامت مشخصه معماری جدید تبدیل شد. شاید از بسیاری جهات بتوان گفت خردگرایی و بتن مسلح دو عنصری بودند كه سرانجام در دوره افتخارآمیز معماری مدرن در دهه 1920 در یكدیگر ادغام شدند؛ معماران خردگرای این دهه كه بتن را به لحاظ برآورده‎كردن نیازهای اساسی چون ارزانی، یكسان‎سازی، نورپردازی كافی، تهویه گسترده و فضاهای داخلی انعطاف‎پذیر و نامحدود، ماده‎ای مناسب یافته بودند، در سطح وسیع آن را مورد استفاده قرار دادند. «اگوست پره»، مهندس معمار فرانسوی، نخستین كسی است كه بتن مسلح را به عنوان وسیله‎ای برای بیان مقاصد معماری شناخت و بكار برد. آپارتمان‎های مسكونی كه او با استفاده از قابلیت‎های هنری بتن مسلح ساخت، منزلت بتن را در عالم معماری افزایش داد. «فرانك لویدرایت» نیز یكی از معماران برجسته آمریكایی است كه در پروژه‎هایش از قابلیت‎های این ماده جدید استفاده فراوانی نموده است. ارزانی بتن و قابلیت ایجاد دهانه‎های عریض با استفاده از آن، باعث روی آوردن او به این ماده شد. علاوه بر این، او با بتن براحتی می‎توانست به ایده‎های فضایی خود جامه عمل بپوشاند. رایت بخاطر تأكید هنری و حرفه‎ایش بر ماهیت مصالح، سطح بتن را در اغلب كارهایش عاری از پوشش باقی می‎گذاشت. پتانسیل تقریباً نامحدود بتن جهت خلق فرم‎ها و سطوح انتزاعی، برخورداری از قابلیت تطابق با شرایط و كاركردهای مختلف و نیز داشتن استحكام بالا، بتن را در حال حاضر به یكی از مصالح پرطرفدار و مورد توجه در میان بسیاری از معماران و مهندسان تبدیل كرده است.